Kurumsal Bakımda Demanslılarla Etkili İletişim

Mahmut YELTEN, Yasemin EKŞİOĞLU, Nurullah YÜCEL


İstanbul Darülaceze Müdürlüğü Kayışdağı Tesislerinde Demanslı hastalarla çalışmanın getirdiği bilgi birikimi ve tecrübe neticesinde günlük hayatta Demanslılarla karşı karşıya gelinilen en önemli sorunlardan birinin hem yaşlıların hem de yaşlılara bakım veren kişilerin yaşamış olduğu iletişim problemi olduğunu söyleyebiliriz. Demanslı yaşlılarla iletişimin diğer bireylerden daha farklı ve zor olduğu kaçınılmazdır.
Demans döneminde yaşlı iletişim kurma becerisini yitirmekte ve kendini ifade etmede güçlük yaşamaktadır. Duygu ve hislerini ortaya koyamayan yaşlı, söylenilenleri de anlamakta zorluk çekmektedir. İletişim esnasında doğru kelimeleri bulmakta zorlanan ve kendini ifade etmekte güçlük yaşayan yaşlı, belli bir süre sonra kendini sosyal ortamlardan geri çekmekte, iletişime geçmekten kaçınmakta ve kendi iç dünyasında yaşamaya başlamaktadır.
Kendilerini hayattan izole olmuş hisseden bu yaşlıların, iletişim kurabilmeleri için cesaret sahibi olmaları, kendilerine güvenmeleri gerekmektedir. İletişim esnasında yaşlının anlayabileceği şekilde konuşmak, sade, yalın, basit ve kısa cümleler ile iletişime geçmek, demanslının konuşulanları anlamasına yardımcı olmakla beraber, yaşlıda yaşamış olduğu sorunun farkındalığını da azaltmış olur. Bu da demanslının daha fazla iletişime geçmesine olanak sağlar.
Her demanslının birbirinden farklı olduğu ve kendine özgü bir birey olduğu mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Bu sebepten ötürü iletişim esnasındaki duygu ve düşünce zorlukları her bir Demanslı için kişiseldir. Bu nedenle her bir Demanslı yaşlının karakter özelliğini bilmek ve onları yakından tanımak, yaşlılarla olan iletişim bağının temelini oluşturur. Örneğin yaşlılarımızdan sanat okulu mezunu olan bir sakinimiz sanatsal faaliyetlerde kolay iletişime geçerken, köy hayatını konu alan aktiviteler hakkında konuşmaktan kaçınır.
Demanslı ile iletişimde dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta ise ses tonudur. Ses tonu sözlü iletişimi etkileyen önemli faktörlerdendir. Yaşlıyla konuşulurken ses tonuna dikkat edilmesi ve yaşlıyla azarlar gibi konuşulmaması gerekir. Unutulmamalıdır ki onlar çocuk değil birer erişkindirler. Onlara karşı sabırlı, şefkatli ve anlayışlı olunmalıdır. Sordukları sorulara düzgün cevaplar verilmeli, tekrar edilmesi gereken yerde kızmadan yeniden anlatılanlar söylenmelidir. İletişim esnasında ses tonu ve cümlelerle yaşlıya saygı duyulduğunun, onun bilgi ve tecrübelerine ihtiyaç olunduğunun demanslıya hissettirilmesi, yaşlıda dinlenildiğinin ve önem verilen bir birey olduğunun hissiyatını oluşturur. Kendini ifade etmekte zorlanan demanslının beden dilinin takibiyle hissettiklerini anlayabilmek mümkündür. Aynı zamanda beden diliyle yaşlıya verilen mesaj, demanslının kendini daha rahat hissetmesine olanak sağlar.
Yaşlının yüzüne gülünmesi, yaşlıya anlayışlı tavırlar sergilenmesi, göz teması kurulması, elinin tutulması, iletişimden elde edilen verimi arttıracaktır. Demans ilerledikçe iletişim kurmak daha da zorlaşmaktadır. Bu nedenle ileri derecedeki demanslıda beden dili daha etkilidir
Demanslılarla iletişimde önemli olan noktalar:
Yaşlılara zaman ayırmalıyız: Yaşlılarla iletişim kurmak onların kendilerini iyi hissetmeleri açısından çok önemlidir. Onlarla iletişime geçmek için plan- program yapılıp belli zamanlarda yaşlılara özel zaman ayrılmalıdır.
Görsel ve işitsel olarak dikkat dağıtıcı şeylerden kaçınılmalıdır: Demanslı yaşlıyla iletişim kurarken dikkatinin dağıtılmaması gerekir. Çünkü demanslının kafası çok çabuk karışabilir ve dikkatini toparlamada güçlük yaşayabilir. İletişim esnasında etraftaki seslerden ve kişilerden uzak olunması, yaşlıyla birebir yalnız kalınması gerekir.
Yüz-yüze oturulmalıdır: Görsel ve işitsel rahatsızlığı olan yaşlılarda yüz yüze oturmak önemlidir. Yaşlı dudak okuyarak söylenenleri daha iyi anlayabilir. Aynı zamanda yüz yüze oturma dikkatin daha iyi toparlanmasını sağlayarak, verilen mesajların yaşlı tarafından alınmasını kolaylaştırır.
Göz teması kurulmalıdır: Göz teması sözlü olmayan iletişimin en güçlü şeklidir. Göz teması yaşlıya önemli bir kişi olduğunu hissettirir ve aynı zamanda rahat, pozitif bir atmosfer sağlar. Böyle bir ortamda yaşlıyla kurulan iletişimden daha fazla verim alınabilir.
Yavaş, düzgün ve sesli konuşulmalıdır: Demanslılar diğer yaşlılara göre söylenenleri daha yavaş anlarlar. Bu nedenle yaşlının sizi daha iyi anlayabilmesi için yavaş ve düzgün konuşulmalıdır. Gerektiğinde sesli konuşulmalı fakat bağırılmamalıdır
.Kısa, basit kelime ve cümleler kullanılmalıdır: Yaşlının söylenilenleri kolay anlayabilmesi için seçilen kelime ve cümleler basitleştirilmelidir. Teknik terimlerden ve karmaşık kelimelerden kaçınılmalıdır.
Tek bir konuya bağlı kalarak iletişim kurulmalıdır: Yaşlının kafasının karışmaması için iletişim esnasında tek bir konuya yoğunlaşmalı, bir konudan farklı bir konuya geçilmemelidir.
Yaşlının konuşmasına fırsat verilmelidir: Yaşlıya iletişim esnasında konuşması ve soru sorması için fırsat verilmelidir. Bir soru sorulduğunda acele edilmemeli, cevap vermesi beklenmelidir.
Mekân: Yaşlı ile kurulan iletişim esnasında mekâna dikkat edilmelidir. Bu mekân dışarıdan gelen seslere uzak olmalı, sıkıcı, havasız ve karanlık bir ortam olmamalıdır. Yaşlının kendisini rahat hissedeceği bir ortam olmalıdır.Temas:İletişim esnasında temas etmek önemlidir. Yaşlıyı sevdiğimizi hissettirmek için elini tutmak, yanağını okşamak yaşlının kendisini mutlu hissetmesini sağlayacaktır.